انواع طرح های فرش ایرانی

ایران سرزمین هنر هاست و قدمت هنر در ایران به بیش از 6000 سال پیش باز می گردد. از جمله این هنرها می توان به هنر فرشبافی ایرانیان اشاره کرد که چه در زمینه فرش دستبافت و چه در زمینه فرش ماشینی در سراسر جهان از نظر کیفیت رقیبی نداشته و کشور ایران را به عنوان مهد فرش معرفی کرده اند که دارای فرش هایی با انواع طرح ها است که در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت.

مقاله مرتبط: فرش وینتیج چیست؟

فرش ایرانی با طرح شاه عباسی

علت نامگذاری این فرش ها با نام شاه عباسی وجود گل هایی با نام شاه عباسی است که در متن فرش به کار برده شده است. در طراحی نقشه این فرش ها، علاوه بر گل های شاه عباسی، شاخه، برگ، اسلیمی ها و ختائی ها نیز وجود دارند که طرح اصلی فرش شاه عباسی را تشکیل می دهند.

انواع طرح های شاه عباسی که در بافت فرش به کار می رود عبارتند از: 

افشان، لچک ترنج، ترنج دار، جانوری، درختی، شیخ صفی، طره دار سلسله ای، شاه عباسی تصرفی، ترنجی طره دار، بوته ای و لچک ترنج کف ساده
اغلب در شهر قم از این طرح استفاده می کنند.

نمونه فرش از طرح شاه عباسی

فرش ایرانی با طرح اسلیمی

برای طراحی نقشه فرش با طرح اسلیمی، از درختان و گیاهان الهام گرفته شده است به طوریکه نقشه اصلی این طرح را، شاخه های دورانی که از میان برگ ها عبور کرده اند، تشکیل می دهد. طرح های اسلیمی انواع مختلفی دارد که معروفترین آنها، اسلیمی است که انتهای هر شاخه به دو بخش متقارن منشعب شده و به صورت فک اژدها نشان داده می شود و در نقاط مختلف ساقه شاخه ها، جوانه های طراحی شده اند که این جوانه ها را اسلیم می نامند. به همین علت نام این طرح را اسلیمی دهن اژدر نامگذاری کردند. اسلیم در هنرهای اسلامی بسیار استفاده شده است به همین دلیل

انواع مختلف طرح های اسلیمی عبارتند از:

اسلیمی بندی، اسلیمی شکسته، اسلیمی دهان اژدر، اسلیمی لچک ترنج

فرش با طرح اسلیمی اغلب در کاشان و نایین بافته می شود.

نمونه فرش از طرح اسلیمی

فرش ایرانی با طرح افشان

در فرش های طرح افشان برعکس دیگر طرح های فرش، گل، برگ و شاخه ها بدون پیوستگی با یکدیگر در متن فرش پراکنده شده اند به همین دلیل نام این طرح را افشان نامیدند.

در طرح افشان نیز با اعمال تغییرات جزئی، طرح های فرعی متنوعی ایجاد شده است از جمله: افشان اسلیمی، افشان ختائی، افشان بندی، افشان شکسته، افشان گل اناری، افشان شاه عباسی، افشان شاخه پیچ، افشان دسته گل، افشان حیوان دار و افشان ترنجدار.

نمونه فرش از طرح افشان

فرش ایرانی با طرح بته جقه

در نقشه این طرح از فرش، از بته های که دارای سر کج هستند در ابعاد مختلف مشاهده می شود. که این بته ها را بته جقه می نامند.

معروف ترین فرش های با طرح بته جقه عبارتند از:

بته جقه، بته شاخ گوزن، بته ترمه، بته سرابندی، بته خرقه ای، بته قلمکار اصفهان، هشت گل، بته کردستانی یا هشت بته، بته میر شکسته، بته لچک ترنج، بته سنندج، بته افشاری و بته بازوبندی و بوته بادامی.

نمونه فرش از طرح بته جقه

فرش ایرانی با طرح درختی

درست است که برای طراحی نقشه فرش های ایرانی از طبیعت الهام گرفته می شود اما در نقشه این طرح سعی شده است که فرش شباهت زیادی با درخت، گیاهان و طبیعت داشته باشد.

انواع طرح های معروف درختی عبارتند از:

درختی جانوری یا حیوان دار، درختی سبزیکار یا آب نما، درختی ترنجدار، درختی سروی و درختی گلدانی

فرش با طرح درختی اغلب در فرش های تبریز و تهران بافته می شود.

نمونه فرش از طرح درختی

فرش ایرانی با طرح شکارگاه

در طراحی فرش شکارگاه علاوه بر الگوبرداری از طبیعیت، طرحی از حیوانات وحشی در حال شکار نیز نقش بسته شده است.

انواع طرح های شکارگاه عبارتند از:

شکارگاه درختی، شکارگاه ترنجدار، شکارگاه قابی، شکارگاه لچک ترنج و شکارگاه سراسری
فرش با طرح شکارگاه اغلب در فرش های تبریز و قم بافته می شود.

نمونه فرش از طرح شکارگاه

فرش ایرانی با طرح خشتی

در طراحی این فرش از قاب های چند ضلعی استفاده شده است به همین دلیل این طرح با نام خشتی یا قابی معروف است.

انواع طرح های خشتی عبارتند از:

قابی اسلیمی، قابی قرآنی کرمان یا ستونی

نمونه فرش از طرح خشتی

فرش ایرانی با طرح ترکمن یا بخارا

طرح فرش های ترکمن که از لحاظ هندسی و شکستگی خطوط شبیه طرح های ایلی عشایر است، به طور ذهنی و بدون نقشه بافته می شود.

انواع طرح های ترکمن:

ترکمنی قاب یمونی، ترکمنی شانه ای، ترکمنی غزال گز(چشم آهو)، ترکمنی آخال، ترکمنی چهار قاب، ترکمنی خورجینی و ترکمنی قاشقی

نمونه فرش از طرح ترکمنی

فرش ایرانی با طرح ماهی درهم

این طرح نیز مانند طرح ترکمن در ردیف طرح های بومی و ایلی قرار دارد که به طور ذهنی و بدون نقشه بافته می شد. اما زیبایی این طرح باعث شد طراحان فرش، طرحی منظم از ماهی درهم که تمام ویژگی های قدیمی طرح را شامل می شد، طراحی کنند و با توجه به آن نقشه، فرش را ببافند. این طرح ابتدا در بیرجند بافته می شد و کم کم به سایر فرش های ایران راه یافت.

انواع طرح های ماهی درهم

ماهی هرات، ماهی فراهان و زنبوری، ماهی سنه یا کردستان ، ریزه ماهی یا خرده ماهی و ماهی درهم بندی

نمونه فرش از طرح ماهی درهم

فرش ایرانی با طرح گل فرنگ

این طرح ترکیبی از انواع طرح های ایرانی است که از گل های طبیعی مخصوصا گل سرخ بیشتر استفاده شده است.

انواع طرح های گل فرنگ

گل سرخ (لچک ترنج)، گلفرنگ بیجار، گلفرنگ مستوفی، گلفرنگ ترنجدار، گلفرنگ دسته گل و گلفرنگ گل و بلبل

نمونه فرش از طرح گل فرنگ

فرش ایرانی با طرح محرابی

در طراحی فرش محرابی از طرح محراب الگو برداری شده و از برای زیبا شدن طرح از طرح هایی نظیر قندیل ها، ستون ها، سرستون ها، گل و برگ ها استفاده شده است که اکثرا در فرش های قم از این طرح ها استفاده می شود. 

انواع طرح های محرابی

محرابی درختی، محرابی قندیلی، محرابی گلدانی و محرابی دورنما

نمونه فرش از طرح محرابی

فرش ایرانی با طرح گلدانی

همانطور که از نام این طرح پیداست، در طراحی این فرش از گلدان هایی با ابعاد مختلف استفاده می شود.

انواع طرح های گلدانی

گلدانی ختائی، گلدانی دوطرفه، گلدانی محرابی، گلدانی سراسری، گلدانی ظل السلطان(گل وبلبل)، گلدانی حاج خاتمی، گلدانی تکراری، گلدانی لچک ترنج و گلدانی یکطرفه

نمونه فرش از طرح گلدانی

فرش ایرانی با طرح محرمات

برای طراحی این فرش، تمام فرش را به دسته های یکسان و موازی تقسیم کرده و در این دسته ها از طرح هایی مانند بته جقه، انواع ختایی ها و اسلیمی، گل و برگ و .... استفاده شده و طرح کلی که از فرش می سازد، فرشی با طرح راه راه است. از معروف ترین طرح های محرمات می توان طرح محرمات بته جقه ای یا قلمدانی را نام برد.

انواع طرح های محرمات

قلمدانی سراسری، گل ریز با زمینه یک رنگ و بته با زمینه الوان. فرش های قم 

نمونه فرش از طرح محرمات

فرش ایرانی با طرح ایلی

از زیباترین و قدیمی ترین طرح های اصیل ایرانی، طرح ایلی است که از ذهن قالیبافان بومی نشات گرفته است. به عبارت دیگر قالیبافان بومی طبیعیت و محیط زندگی خود را به ساده ترین صورت در طرح این فرش ها پیاده کرده اند. نام انواع طرح های ایلی از مناطقی که این طرح ها در آنجا بافته شده و یا اشخاص معروفی که سفارش بافت این فرش ها را داده اند، گرفته شده است.

انواع طرح های ایلی

هیبت لو (مربوط به فارس و آباده)، قشقایی بته، افشاری، خاتونی، اردبیل، مزلقان، خمسه، ساوه، تفرش، هریس، مهربان، گوراوان، زنجان و مشکین شهر، بختیاری، کردی، یلمه، گبه(خودرنگ) ، سیستان، فردوس، سالارخانی، یعقوب خانی، سنگ چوبی، علی میرزائی، جان بیگی، جانمازی،جوین، موسی آباد، بلوچستان، ویس، قرجه، سنه و دسته گل.

نمونه فرش از طرح ایلی

فرش ایرانی با طرح هندسی

برای طراحی این فرش ها از شکل های هندسی و خطوط زاویه دار استفاده می شود.

انواع طرح های هندسی

هندسی بندی قابی، هندسی ترنجدار، هندسی محرمات، هندسی لچک ترنج (شاخه شکسته)، هندسی کف ساده، هندسی خطائی، هندسی ستاره(موزاییک)، هندسی خاتم شیرازی و هندسی جوشقانی. فرش های کرمان و تهران

نمونه فرش از طرح هندسی

فرش ایرانی با طرح واگیره ای

در طراحی این فرش قسمتی از یک طرح در تمام فرش تکرار شده و با یکدیگر می پیوندند، به همین دلیل نام این طرح بند بندی یا واگیره ای است.

انواع طرح های واگیره ای

بندی اسلیمی، بندی پیچک ، بندی شکسته ، بندی کتیبه ای ، بندی مستوفی و .... .

نمونه فرش از طرح واگیره ای

فرش ایرانی با طرح اقتباسی

طرح فرش های اقتباسی شبیه فرش هایی است که در مناطق مرزی ایران و یا حتی در کشورهای همسایه ایران بافته می شود به همین دلیل به این طرح ها طرح اقتباسی می گویند.

انواع طرح های اقتباسی

قفقازی و گوبلنی.

نمونه فرش از طرح اقتباسی

فرش ایرانی با طرح آثار باستانی و ابنیه اسلامی

در طراحی این فرش از آثار باستانی و بناهای معروف، کاشی کاری ها و اشکال هندسی الگو برداری شده است.

انواع طرح های آثار باستانی و ابنیه

مسجد شیخ لطف الله، محرابی کوفی، مسجد کبود، مقبره شیخ صفی، سردر امامزاده محروق، گنبد قابوس، مسجد شاه اصفهان، تخت جمشید، طاق بستان و طاق کسری(ایوان مدائن)

نمونه فرش از طرح آثار باستانی و ابنیه

فرش ایرانی با طرح تلفیقی

همانطور که از نام این طرح پیداست از تلفیق طرح های مختلف بوجود آمده و انواع مختلف این طرح را می توان در مناطق مختلف کشور مشاهده نمود.

انواع طرح های تلفیقی

مانند لچک و ترنج تلفیقی، تلفیقی دسته گلی، تلفیقی گل فرنگ، تلفیقی هندسی و... 

نمونه فرش از طرح تلفیقی

نتیجه گیری:

در این مقاله با معرفی انواع طرح های ایرانی سعی کردیم علاوه بر حفظ این آثار ارزشمند، شما را در خرید فرش مناسب برای دکوراسیون منزلتان کمک کرده باشیم.